५ भदौ, चितवन । भरतपुर महानगरपालिका–१३ स्थित बाटुलीपोखरी अहिले जलचर घुँगीफोर गरुड (Asian Openbill) चराको प्रजनन केन्द्रको रूपमा विकसित भएको छ। यहाँ सयौँ घुँगीफोरहरूले गुँड बनाइ प्रजनन गरिरहेका छन्।
मध्यवर्ती सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहको व्यवस्थापनमा रहेको यस पोखरी वरपरका १०४ वटा सुक्खा रुखमा ४७८ वटा गुँड बनाइएको समूहका अध्यक्ष कृष्णहरि प्रसाईँले जानकारी दिए। उनका अनुसार एउटै रुखमा १० वटासम्म गुँड देखिन्छन्।
प्रसाईँका अनुसार, “घुँगीफोरहरू सामान्यतः सुक्खा रुखमा गुँड बनाउँछन् र जलचर घुँगी तथा साना जीवजन्तुहरू खान्छन्। १०४ वटा रुखमध्ये केवल तीनवटामात्र हरियो रुखमा गुँड बनाइएको पाइयो।”
पर्यावरणीय महत्त्व बढ्दै
प्रजनन याममा डुंगा जस्ता पर्यटकीय गतिविधि बन्द गरिएको छ ताकि चराका गुँडमा कुनै असर नपरोस्। चराप्रेमी र संरक्षणकर्मीहरू घुँगीफोरको गतिविधि अवलोकन गर्न उत्साहपूर्वक पोखरीमा आउने गरेका छन्।
बाटुलीपोखरी क्षेत्रलाई पहिले ‘ठूलो घोल’ भनेर चिनिन्थ्यो, जहाँको पानी राप्ती नदीमा मिसिने गर्थ्यो। तर, विसं २०६५ मा गंगानगर सिँचाइ आयोजना र सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहको सहकार्यमा ड्याम निर्माण गरी पोखरीमा रूपान्तरण गरिएको हो। हाल यो सिँचाइसँगै जैविक विविधताको केन्द्रका रूपमा स्थापित भएको छ।
स्थायी बसोबास गर्न थालेका रैथाने पन्छीहरू
प्रसाईँका अनुसार, “पहिला जाडोयाममा साइबेरियन चरा देखिन्थे, तर पछिल्लो सात वर्षयता स्थायी रूपमा बसोबास गर्ने रैथाने पन्छीहरू देखा पर्न थालेका छन्।” घुँगीफोरहरू यही अवधिमा स्थायी वासस्थान बनाउँदै आएका हुन्।
चैत–वैशाखमा गुँड बनाउने, जेठमा अण्डा पार्ने र भदौमा चल्ला कोरल्ने यी पन्छीहरूले सामूहिक रूपमा गुँड बनाउने भएकाले अन्य चराहरूलाई आफूहरूको उपस्थिति सजिलै थाहा नहुने अध्यक्ष प्रसाईँको भनाइ छ।
बीसहजार तालबाट सरेर बाटुलीपोखरी
यसअघि बीसहजार तालमा गुँड बनाउने घुँगीफोरले त्यहाँका रुख कुहिएपछि बाटुलीपोखरीलाई नयाँ बासस्थानका रूपमा रोजेको बताइएको छ। “यी चराहरूले केवल सुक्खा रुखमा मात्र गुँड बनाउने भएकाले त्यस्ता रुखको संरक्षण अपरिहार्य छ,” अध्यक्ष प्रसाईँले बताए।
