नेपालमा नयाँ राजनीतिक दलहरूको बढ्दो लहर, लोकतन्त्रको सशक्त संकेत कि अस्थिरताको नयाँ सुरुवात?

१७ कात्तिक,वीरगञ्ज । नेपालको वर्तमान राजनीतिक परिवेश नयाँ दलहरूको जन्मले हलचल मच्चाएको छ ।

पछिल्ला महिनाहरूमा निर्वाचन आयोगमा दर्ता हुने नयाँ–नयाँ राजनीतिक दलहरूको संख्या तीव्र रूपमा बढिरहेको छ । युवापुस्ता, क्षेत्रीय हित समूह र परिवर्तनमुखी विचारधारा बोकेका यस्ता दलहरू नेपालको लोकतान्त्रिक अभ्यासमा नयाँ पृष्ठ थपिरहेका छन् ।

तर यो बढ्दो दल संख्या लोकतन्त्रको स्वस्थ संकेत हो वा देशलाई अझ बढी राजनीतिक अस्थिरतामा लैजाने जोखिम ? यही विषयमा यस रिपोर्टले दुई कोणबाट सकारात्मक र नकारात्मक दृष्टि बाट विश्लेषण गरेको छ ।

सकारात्मक दृष्टि: लोकतान्त्रिक विविधताको विस्तार

जनताको विकल्प बलियो बन्दै : पुराना ठूला दलप्रति जनअसन्तुष्टि बढ्दै गएपछि नयाँ राजनीतिक शक्तिहरूले जनतालाई वैकल्पिक विकल्प उपलब्ध गराइरहेका छन् । यसले लोकतन्त्रलाई अझ जीवित राख्ने कार्य गरेको छ ।

युवाको नेतृत्व उदाउँदै : नयाँ पुस्ताका नेताहरू अब सामाजिक सञ्जालको सीमा नाघेर प्रत्यक्ष राजनीतिक प्रतिस्पर्धामा प्रवेश गरिरहेका छन् । उनीहरूको सहभागिताले राजनीति आधुनिक सोच र प्रविधिमैत्री बन्ने संकेत दिएको छ ।

स्थानीय आवाज केन्द्रमा पुग्दै : मधेश, थारु, जनजाति, पहाड र सीमावर्ती क्षेत्रका समुदायहरूले आफ्ना मुद्दा उठाउने नयाँ प्लेटफर्म पाएका छन् । यसले देशको समावेशी शासन प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ ।

ठूला दलहरूमा सुधारको दबाब : नयाँ दलहरूले प्रतिस्पर्धा सिर्जना गर्दा पुराना दलहरू पनि आफ्ना नीतिहरू सुधार गर्न बाध्य हुने सम्भावना छ ।

नकारात्मक दृष्टि: अस्थिरता र विखण्डनको जोखिम

अत्यधिक दल संख्या र नीति भ्रम : नेपालमा हालसम्म १२५ वटा राजनीतिक दल दर्ता भइसकेका छन् र अझै पनि केही दल दर्ता प्रक्रियामा छन्, तर अधिकांशको नीति र दृष्टि स्पष्ट छैन । यसले मतदातामा भ्रम फैलाउने खतरा बढाएको छ ।

गठबन्धन राजनीतिमा जटिलता : धेरै साना दलहरू हुँदा सरकार निर्माणमा स्थायित्व घट्ने, गठबन्धन अस्थायी हुने र नीति कार्यान्वयन सुस्त हुने सम्भावना रहन्छ ।

भावनात्मक राजनीतिमा झुकाव : केही नयाँ दलहरू भावनात्मक वा व्यक्तिपूजामा केन्द्रित देखिन्छन् । यस्तो राजनीति दीर्घकालीन सुधारभन्दा पनि अल्पकालीन लोकप्रियतामा सीमित रहन्छ ।

अनुभव र व्यवस्थापन क्षमताको अभाव : नयाँ दलका नेताहरूमा ऊर्जा त छ, तर शासन प्रशासन, नीति निर्माण र राजनैतिक स्थायित्व कायम गर्ने अनुभवको कमी दीर्घकालमा समस्या बन्न सक्छ ।

भविष्यको सम्भावना

राजनीतिक विश्लेषकहरूको भनाइमा, आगामी केही वर्षमा यी नयाँ दलहरूबीच विलय र पुनःसंयोजनको प्रक्रिया तीव्र हुनेछ । यदि यी दलहरूले जनताको वास्तविक मुद्दा, सुशासन, रोजगारी र पारदर्शिता जस्ता विषयमा ध्यान केन्द्रित गर्न सके भने नेपालले स्वस्थ प्रतिस्पर्धात्मक लोकतन्त्रको अभ्यास गर्न सक्छ।
तर यदि नेतृत्व व्यक्तिगत स्वार्थ, पद लालसा र सत्ता सन्तुलनमै सीमित रह्यो भने देश फेरि अस्थिरताको चक्रमा फस्ने जोखिम छ।

नेपालमा नयाँ राजनीतिक दलहरूको दर्ता लोकतन्त्रको स्वाभाविक अभ्यास हो, यो परिवर्तन चाहने जनताको चेतनाको प्रतिफल हो। तर, यो चेतना केवल असन्तुष्टि होइन, समाधान खोज्ने मार्ग हुनुपर्छ । देशको राजनीतिक भविष्य अब नयाँ पुस्ताको हातमा छ । जसले पुराना गल्ती दोहोर्‍याउँछ कि नयाँ दिशा देखाउँछ, त्यो आगामी पाँच वर्षले निर्धारण गर्नेछ ।