१ असोज, काठमाडौं । आज कालीगढ तथा विभिन्न पेसासँग संलग्न श्रमिकहरूले भगवान् विश्वकर्माको पूजा आराधना गर्दै वास्तु दिवस एवं विश्वकर्मा पूजा भव्य रूपमा मनाउँदै छन्। प्रत्येक वर्ष आश्विन सङ्क्रान्तिका दिन मनाइने यो पर्वलाई औजारको रक्षा, दीर्घायु र कार्यकुशलताको प्रतीक मानिन्छ।
यस अवसरमा विभिन्न उद्योग तथा कलकारखानामा विश्वकर्मा भगवानको बालुवा वा अन्य सामग्रीबाट मूर्ति बनाएर, अथवा तस्बिर सजाएर पूजा गर्ने परम्परा रहिआएको छ। विशेष रूपमा कारखाना सजाइ श्रमिकहरूको सहभागिता सुनिश्चित गरिँदै यो दिवस मनाइन्छ। पूजापछि मूर्तिलाई बागमती मुहान सुन्दरीजल वा अन्य पवित्रस्थलमा लगी विसर्जन गर्ने चलन रहेको छ।
धार्मिक विश्वासअनुसार आजको दिन प्रयोगमा ल्याइने औजार तथा उपकरणमा पूजा आराधना गर्दा ती लामो समयसम्म टिक्ने, बिग्रन नदिने र राम्रो काम गर्न सकिने गुण प्राप्त हुन्छ। यही कारणले आज इञ्जिन जडान भएका यन्त्र-सामग्रीदेखि सवारीसाधनसम्म पूजाआजा गर्ने परम्परा रहेको छ।
धर्मशास्त्रविद् प्रा. तोयराज नेपालका अनुसार द्वापर युगमा भगवान् कृष्णलाई राक्षसहरूले दुःख दिँदा विश्वकर्माले समुद्रको बीचमा ‘भेद द्वारका’ निर्माण गरी लुकाएको धार्मिक विश्वास पाइन्छ। एकै रातमा यस्तो अद्भुत निर्माण गरेका कारण विश्वकर्मालाई सफल वास्तुविद् मान्दै पूजाआजाको परम्परा सुरू भएको हो।
त्यस्तै, वास्तुशास्त्री शिव पोखरेलका अनुसार विश्वकर्मालाई वास्तु विद्याका ज्ञाता मानिन्छ र उहाँद्वारा रचित ‘विश्वकर्मा प्रकाश’ नामक ग्रन्थ वास्तुशास्त्रको मूल आधार हो। प्राचीन कालदेखि नै विश्वकर्मालाई स्थापत्य वेदका अध्येता र आविष्कारकका रूपमा सम्मान गरिँदै आएको छ।
यसै सम्झनामा नेपालका कालीगढ र पेसागत संघसंस्थाहरूले आज विशेष रूपमा पूजा गरी विश्वकर्माको विद्वता र योगदानलाई सम्मान गर्दैछन्। वास्तुविद्हरूले पनि यो दिनलाई **‘वास्तु दिवस’**का रूपमा मनाउँदै आएका छन्।
पछिल्ला वर्षमा नेपालमा वास्तु विद्याको पुनर्जागरण हुँदै गएको छ। स्थापत्य वेदमा आधारित सहर, आवास र संरचना निर्माण गर्नेहरूको संख्या बढेसँगै आधुनिक समयमा पनि विश्वकर्मा पूजा र वास्तु दिवसको महत्व अझै बढ्दै गएको देखिन्छ।
