काठमाडौं । थाइल्याण्ड र कम्बोडियाबीचको लामो समयदेखिको सीमा विवादले डरलाग्दो रूप लिएको छ, जसका कारण भएको पछिल्लो झडपमा कम्तीमा १२ जना थाई नागरिकले ज्यान गुमाएका छन् ।
मृत्यु हुनेमा अधिकांश निर्दोष सर्वसाधारण रहेको पुष्टि भएको छ, जसले यस मानवीय संकटलाई थप भयावह बनाएको छ। थाइल्यान्डका स्वास्थ्य मन्त्रीका अनुसार, ज्यान गुमाउनेमा एक सैनिक र ११ जना सर्वसाधारण छन्। सुरिन प्रान्तमा एक ८ वर्षीय बालक सहित दुई जनाको मृत्यु भएको छ भने उबोन रत्चाथानी प्रान्तमा एक सर्वसाधारणले ज्यान गुमाएका छन्। सबैभन्दा ठूलो क्षति श्रीसाकेत प्रान्तमा भएको छ, जहाँ एक १५ वर्षीय किशोर र एक सैनिक सहित आठ सर्वसाधारणको मृत्यु भएको छ।
आरोप–प्रत्यारोप र कूटनीतिक ध्रुवीकरण
यस झडपको सुरुवात कम्बोडियामाथि थाई गाउँमा रकेट प्रहार गरेको र एक अस्पतालमाथि आक्रमण गरेको आरोपबाट भएको हो । जवाफमा थाइल्यान्डले कम्बोडियाली सैनिक ठेगानालाई निशाना बनाएर हवाई हमला गरेको छ । थाइल्यान्डले आफ्ना सबै नागरिकलाई कम्बोडिया छोड्न आग्रह गर्दै कम्बोडियासँगको सम्पूर्ण सीमा बन्द गरेको छ । यता, कम्बोडियाले भने थाइल्यान्डमाथि ‘अत्यधिक बल’ प्रयोग गरेको आरोप लगाउँदै बैंककसँगको सम्बन्धलाई थप कमजोर बनाएको छ । थाइल्यान्डको विदेश मन्त्रालयले कम्बोडियालाई यस्ता कार्यहरू रोक्न आग्रह गरेको छ, जसलाई उसले अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको गम्भीर उल्लङ्घन भनेको छ। यदि कम्बोडियाले सशस्त्र आक्रमण जारी राखेमा थाइल्यान्ड आत्म(रक्षाका उपायहरूलाई तीव्र पार्न तयार रहेको चेतावनी पनि दिएको छ।
कम्बोडियाका प्रधानमन्त्री हुन मानेतले बिहीबार बिहान फेसबुक पोस्टमार्फत आफ्ना नागरिकलाई शान्त रहन आग्रह गर्दै लेखेका छन्, ‘कम्बोडियाले सधैं शान्तिपूर्ण माध्यमबाट विवाद समाधान गर्ने सिद्धान्तमा अडिग छ। तर यो अवस्थामा, हामीसँग सशस्त्र आक्रमणको विरुद्धमा सैन्य बल प्रयोग गर्नु बाहेक अर्को विकल्प छैन।’ उनका पिता तथा पूर्व शक्तिशाली नेता हुन सेनले पनि नागरिकहरूलाई सीमावर्ती क्षेत्रहरू बाहेक अन्य क्षेत्रमा सामान्य दैनिक कामहरू जारी राख्न आग्रह गरेका छन्।
चीनको हस्तक्षेप र आसियानको भूमिका
बढ्दो तनावलाई लिएर चीनले गहिरो चिन्ता व्यक्त गरेको छ। चिनियाँ विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता गुओ जियाकुनले दुवै पक्षलाई संवाद र परामर्शमार्फत मुद्दाहरू समाधान गर्न आग्रह गरेका छन्। उनले बेइजिङले ‘न्यायपूर्ण र निष्पक्ष स्थिति’ कायम राख्दै शान्ति प्रवर्द्धनका लागि रचनात्मक भूमिका खेल्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका छन्। यस महिनाको सुरुमा पनि चिनियाँ विदेश मन्त्री वाङ यीले दुई देशलाई संवादमार्फत सीमा विवाद समाधान गर्न आग्रह गरेका थिए ।
द्वन्द्वको भविष्य र नेतृत्वको चुनौती
विगतमा पनि थाइल्यान्ड र कम्बोडियाबीच यस्ता झडपहरू भएका थिए, तर ती अपेक्षाकृत छिट्टै सामान्य भएका थिए। यद्यपि, अहिलेको अवस्था फरक छ। कसैलाई पनि यो पूर्ण स्तरको युद्धमा परिणत हुन्छ भन्ने नलागे पनि, दुवै देशमा वर्तमान संकटबाट पछि हट्ने साहस र आत्मविश्वास भएका नेतृत्वको कमी देखिएको छ। कम्बोडियामा, प्रधानमन्त्री हुन मानेत (जो पूर्व शक्तिशाली नेताका छोरा हुन्) सँग अझै आफ्नो अधिकार पूर्ण रूपमा स्थापित भइसकेको छैन, र सङ्घर्षरत अर्थतन्त्रले पनि उनलाई दबाबमा राखेको छ। उनका पिता हुन सेन भने आफ्नो राष्ट्रवादी छवि बलियो बनाउन यस द्वन्द्वलाई अगाडि बढाउन इच्छुक देखिन्छन् ।
थाई पक्षमा भने एक अस्थिर गठबन्धन सरकार छ, जसको पछाडि अर्का शक्तिशाली व्यक्ति थक्सिन सिनावात्राको शक्ति छ। थक्सिनले हुन सेन र उनको परिवारसँग व्यक्तिगत सम्बन्ध न्यानो रहेको विश्वास गर्थे । तर, हुन सेनले एउटा निजी कुराकानी सार्वजनिक गरिदिए, जसले थक्सिनकी छोरी तथा प्रधानमन्त्री पेतोङ्तार्नलाई संवैधानिक अदालतले निलम्बन गरेको थियो । यसबाट थक्सिनले आफूलाई धोका भएको महसुस गरेका छन्, जसले थाई पक्षमा धेरै आक्रोश बढाएको छ ।
अबको महत्त्वपूर्ण प्रश्न भनेको आसियानका अन्य सदस्य राष्ट्रहरूले हस्तक्षेप गरेर दुवै देशलाई तनाव कम गर्न मनाउन सक्छन् कि सक्दैनन् भन्ने हो। सदस्यहरूबिचको द्वन्द्वलाई टार्नु सधैँ आसियानको मुख्य उद्देश्य रहँदै आएको छ, र यस अवस्थामा पनि केही आसियान राष्ट्रहरूको प्राथमिकता यी दुई देशलाई विवाद समाधान गर्न मद्दत गर्नु हुनेछ।
