२७ जेठ, काठमाडौं । भारतको वित्तीय राजधानी मुम्बईमा थाइल्यान्डबाट आएका एक यात्रुबाट करिब एक सय लोपोन्मुख वन्यजन्तुहरू जफत गरिएको छ। यो सरकारी वक्तव्यले पछिल्लो समय वन्यजन्तु तस्करीको बढ्दो चुनौतीलाई उजागर गरेको छ। जफत गरिएका जीवजन्तुहरूमा विभिन्न प्रकारका छेपारो, सनबर्ड, रूखमा चढ्ने पोसम, दुईवटा ट्यारान्टुला माकुरा र कछुवाहरू समावेश छन्।
बढ्दो तस्करीका घटना:
भन्सार अधिकारीहरूका अनुसार, यात्रु मुम्बई विमानस्थल आइपुग्दा ‘घबराहटका सङ्केतहरू प्रदर्शन गरेका थिए’, जसले शंका उत्पन्न गरेको थियो। यो जफत जुन महिनाको सुरुमा थाइल्यान्डबाटै आएका एक यात्रुलाई दर्जनौँ विषालु भाइपरहरू तस्करी गर्नबाट रोकेपछि भएको हो।
जफत गरिएका अन्य वन्यजन्तुहरूमा इगुआनास, मेक्सिकोको वर्षावनबाट आएको सानो र्याकुन जस्तो ‘किन्काजौ’ वा ‘हनी बियर’, अस्ट्रेलियामा पाइने ग्लाइडिङ पोसम, र छवटा ‘सुगर ग्लाइडर’ पनि छन्। भन्सार एकाइले जारी गरेको तस्बिरहरूमा छवटा सुगर ग्लाइडर टोकरीमा सँगै बसेको र छेपारोले भरिएको बक्स पनि देखाइएको छ।
कानुनी कारबाही र संरक्षणको चुनौती:
भारतको वित्त मन्त्रालयले सोमबार राति जारी गरेको विज्ञप्तिमा भनिएको छ, “एउटा महत्त्वपूर्ण कारबाहीमा भन्सार अधिकारीहरूले… एक भारतीय नागरिकलाई रोके… जसले गर्दा धेरै जीवित र मृत वन्यजन्तु प्रजातिहरू जफत गरियो, तीमध्ये केही वन्यजन्तु संरक्षण कानून अन्तर्गत संरक्षित छन्।”
जङ्गली जनावर र बोटबिरुवाको तस्करीसँग लड्ने वन्यजन्तु व्यापार मोनिटर ‘ट्राफिक’ ले मंगलबार विदेशी घरपालुवा जनावरको व्यापारद्वारा सञ्चालित तस्करीमा ‘धेरै चिन्ताजनक’ प्रवृत्तिको चेतावनी दिएको छ। पछिल्लो साढे तीन वर्षमा थाइल्यान्ड–भारत हवाई मार्गमा सात हजारभन्दा बढी जीवित र मृत जनावर जफत गरिएको छ।
विमानस्थलमा बढ्दो चुनौती:
मुम्बई विमानस्थलका भन्सार अधिकारीहरू सामान्यतया तस्करी गरिएको सुन, नगद वा गाँजा जफत गर्न बढी अभ्यस्त छन्। तर, हालैका दिनहरूमा वन्यजन्तु जफत गर्ने घटनाहरूमा क्रमिक वृद्धि देखिएको छ।
जुनको सुरुमा पनि थाइल्यान्डबाट उडेका एक भारतीय नागरिकबाट दर्जनौँ सर्प र धेरै कछुवा जफत गरिएको थियो। तीमध्ये धेरै ‘स्पाइडर–टेल्ड हर्नड भाइपरहरू’ थिए। यो विषालु प्रजाति सन् २००६ मा मात्र वैज्ञानिकहरूले पत्ता लगाएका हुन् र प्रकृति संरक्षणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घ (आईयूसीएन) द्वारा ‘लुप्तप्रायको नजिक’ भनेर वर्गीकृत गरिएको छ।
तस्करीको मार्ग र प्रवृत्ति:
ट्राफिकले गरेको विश्लेषणले अधिकांश मामिलामा थाइल्यान्डबाट तस्करी गरिएका जनावरहरू समावेश भए पनि ८० प्रतिशतभन्दा बढी अवरोधहरू भारतमा भएको देखाएको छ। ट्राफिकको दक्षिणपूर्वी एसियाका निर्देशक कनिथा कृष्णसामीले भने, “भारतमा आउने मार्गमा वन्यजन्तुको लगभग साप्ताहिक खोज र विविधता निकै चिन्ताजनक छ। पक्राउ परेकामध्ये धेरै जीवित थिए, जसले विदेशी घरपालुवा जनावरहरूका लागि हाहाकारले व्यापारलाई चलाइरहेको देखाउँछ।”
यसअघि फेब्रुअरीमा पनि मुम्बई विमानस्थलमा भन्सार अधिकारीहरूले इन्डोनेसिया, मलेसिया र थाइल्यान्डको जङ्गलमा पाइने सानो बाँदर, पाँच ‘सियामाङ गिब्बनसहित’ एकजना तस्करलाई रोकेका थिए। भन्सार अधिकारीहरूका अनुसार, आईयूसीएनले लोपोन्मुख भनेर सूचीबद्ध गरेका ती साना जीवहरू यात्रुको ट्रली ब्यागभित्र राखिएको प्लास्टिकको क्रेटमा ‘कुशलतापूर्वक लुकाइएको’ थियो। नोभेम्बरमा पनि अधिकारीहरूले १२ वटा कछुवाको जीवित कार्गो बोकेका एक यात्रुलाई भेट्टाएका थिए।
