११ कार्तिक, वीरगञ्ज । सूर्यदेवको श्रद्धा भक्तिपूर्वक पूजा–आराधना गरी मनाइने छठ पर्व आज बिहान उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ्य दिएपछि देशभर सम्पन्न भएको छ ।
कात्तिक शुक्ल चतुर्थीदेखि सप्तमीसम्म विभिन्न विधिपूर्वक मनाइने चारदिने छठ पर्वको पहिलो दिन व्रतालुहरूले स्नान गरी शुद्ध वस्त्र धारण गरेर चोखो नितो खाने ‘नहाय–खाय’ विधि पूरा गर्छन् । दोस्रो दिन पञ्चमीका दिन दिनभर निराहार बसेर बेलुकी सख्खरमा पकाएको खीर खाने ‘खरना’ विधि हुन्छ । त्यसपछि षष्ठीका दिन सन्ध्याकालीन सूर्य र सप्तमीका दिन प्रभातकालीन सूर्यलाई अर्घ्य दिई यो पर्व विधिवत् रूपमा सम्पन्न गरिन्छ ।
आज बिहान देशका विभिन्न नदी–घाटमा व्रतालुहरूले गाईको दूध, फूल र जलले उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ्य दिएका छन् । भक्तजनहरू लुगासहित कम्मरसम्म पानीमा डुबेर सूर्यको दर्शन गर्ने परम्परा रहिआएको छ । पृथ्वीमा जीवको सञ्चालन र संरक्षण सूर्य र जलबाट हुने भएकाले सूर्यलाई शक्तिको स्रोत र नदीलाई माताको रूपमा पूजा गरिन्छ भन्ने धार्मिक विश्वास छ ।
धर्मशास्त्रविद् प्रा। तोयराज नेपालका अनुसार कार्तिक शुक्ल षष्ठीका दिन सूर्यदेवको पूजा–आराधना गर्नाले मनोकामना पूरा हुने र इच्छाअनुसारको फल प्राप्त हुने शास्त्रीय मान्यता रहेको छ । विवाहिता स्त्री–पुरुषले आफ्नो जीवनसाथीको दीर्घायुका लागि, अविवाहितहरूले सुयोग्य वर–वधु प्राप्तिको कामना गर्दै यो व्रत बस्ने गर्छन् । सन्तान प्राप्तिको कामना गर्ने भक्तजनहरूको पनि ठूलो संख्या यस पर्वमा सहभागी हुने गरेको छ ।
छठ पर्वमा प्रयोग गरिने पूजा सामग्रीहरू अत्यन्तै शुद्धता र सावधानीका साथ तयार पारिन्छन् । ढिकी–जाँतोमा पिसिएको गहुँ वा चामलको पिठोबाट ठकुवा, भुसुवा, मिष्टान्न परिकार, माटोको भाँडामा जमाइएको दही, उखु, मौसमी फलफूल, कोसिया कुरवार आदि नैवेद्यका रूपमा अर्पण गरिन्छ ।
जनविश्वास अनुसार सूर्यदेवको आराधनाबाट आरोग्य प्राप्त हुन्छ, चर्मरोग निको हुन्छ र धन–सन्तान प्राप्ति हुन्छ । आरोग्य, दीर्घायु र मानव उत्थानसँग सम्बन्धित यो पर्व धार्मिक मात्र नभई वैज्ञानिक दृष्टिले पनि महत्त्वपूर्ण मानिन्छ ।
सुरुमा तराई–मधेसमा मात्र सीमित रहेको यो पर्व अहिले राजधानी काठमाडौंसहित देशका अन्य पहाडी भूभागमा पनि समान श्रद्धाका साथ मनाइने परम्परा बस्दै गएको छ । विसं २०६२ मा गुह्येश्वरी–गौरीघाट क्षेत्रमा श्री छठ पूजा समिति औपचारिक रूपमा दर्ता भएपछि काठमाडौंमा पनि छठको विशेष रौनक देखिन थालेको हो ।
पर्वका अवसरमा लाखौँ भक्तजनले नदी, पोखरी र जलाशयहरूमा बिहानैदेखि भिन्सरघाट (सूर्योदयकालीन पूजा स्थल) मा पूजा–आराधना गरे । उदाउँदो सूर्यको दर्शन र अर्घ्यका साथ यो वर्षको छठ पर्व विधिपूर्वक सम्पन्न भएको धार्मिक समितिहरूले जनाएका छन् ।
